فیلم درخت گردو
فیلم سینمایی «درخت گردو» به کارگردانی محمدحسین مهدویان، اثری تأثیرگذار و درام جنگی است که با الهام از یک واقعه واقعی، به بمباران شیمیایی سردشت در سال ۱۳۶۶ میپردازد. این فیلم روایتی تلخ و در عین حال انسانی از درد و رنج مردم کُرد منطقه سردشت را به تصویر میکشد و به ابعاد انسانی جنگ و پیامدهای فاجعهبار آن برای غیرنظامیان میپردازد. «درخت گردو» نه تنها یک تراژدی را روایت میکند، بلکه فریادی انسانی در برابر فراموشی و بیعدالتی است و تصویری از امید و استقامت را نیز به نمایش میگذارد. این اثر از فیلمهای راهیافته به بخش اصلی سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر بود و توانست جوایز متعددی را از آن خود کند.
خلاصه داستان
داستان فیلم «درخت گردو» در سه بازه زمانی سالهای ۱۳۶۶، ۱۳۸۴ و ۱۳۹۵ روایت میشود و بر پایه داستان واقعی و تلخ زندگی فردی رنجکشیده به نام قادر مولانپور از اهالی روستای مرزی رشهرمه در نزدیکی سردشت ساخته شده است. قادر مولانپور، کارگر بنایی کُرد، و خانوادهاش درگیر فاجعه بمباران شیمیایی سردشت میشوند. در روزی سیاه از جنگ ایران و عراق، قادر ناگهان با فاجعهای شیمیایی روبهرو میشود که همسر باردار و فرزندانش قربانی آن میشوند. او در حالی که همه اطرافیانش گرفتار آثار این حملهاند، برای نجات خانوادهاش راهی شهرهای دور میشود. فیلم با استفاده از فلشبک و روایت مصاحبهای، بهتدریج ابعاد این فاجعه را برملا میسازد. قادر با تلاش بسیار و در آن وضع نابهسامان، فرزندان و همسر شیمیاییشدهاش را سوار کامیونی میکند تا آنان را به بیمارستان سردشت برساند. پس از بستری شدن همسرش، به سراغ فرزندانش میرود که همراه معلم روستا، هما (مینا ساداتی)، بودند. دکتر احمد یزدانبخش (مهران مدیری)، همسر هما، قادر و هما را متقاعد میکند که بچهها را به بیمارستان تبریز ببرند. پس از کشوقوس فراوان در پذیرش بیمارستان تبریز، یکی از فرزندان قادر به نام ناصر، بهشدت تشنج میکند و فوت میکند. قادر جنازه ناصر را به روستا میبرد و در زیر درخت گردو دفن میکند. او در سال ۱۳۸۴ در دادگاهی که برای متهمان جنایت جنگی در شهر لاهه برگزار شد، به عنوان یکی از شاهدان حاضر میشود و داستانش را تمام و کمال برای حاضران تعریف میکند. پیمان معادی در این فیلم نقش قادر مولانپور را ایفا میکند.
معرفی عوامل اصلی
«درخت گردو» پنجمین اثر سینمایی محمدحسین مهدویان در مقام کارگردان است. مهدویان پیش از این ساخت فیلمهای سینمایی «ایستاده در غبار»، «ماجرای نیمروز»، «لاتاری» و «ماجرای نیمروز- رد خون» را در کارنامه خود داشته و با سبک و نگاه شخصی خود به سینمای ایران حال و هوایی تازه بخشیده است.
تهیهکنندگی این فیلم بر عهده سید مصطفی احمدی بوده است. وی تهیهکننده پروژههای اخیر مهران مدیری نیز بوده است.
فیلمنامه «درخت گردو» توسط ابراهیم امینی و حسین حسنی به نگارش درآمده است.
بازیگران اصلی این اثر عبارتند از:
- پیمان معادی در نقش قادر مولانپور: او بار احساسی داستان را به دوش میکشد و با تسلط بر زبان کردی و اجرای حرکات و رفتارهای ظریف، به شخصیت عمق میبخشد. بازی او در این فیلم یکی از بهترین بازیهای او در کارنامه هنریاش محسوب میشود.
- مینا ساداتی در نقش هما (معلم و راوی داستان): او نقش معلم روستا را ایفا میکند و در روایت داستان و همراهی با قادر نقش دارد.
- مهران مدیری در نقش دکتر احمد یزدانبخش: او در این فیلم نقش دکتر را بر عهده دارد.
- مینو شریفی در نقش مریم (همسر قادر): او بازی تاثیرگذاری در نقش همسر قادر ارائه میدهد.
از دیگر عوامل مهم تولید میتوان به حبیب خزاییفر (موسیقی)، هادی بهروز (مدیر فیلمبرداری)، محمد نجاریان (تدوینگر)، محمدرضا شجاعی و بهزاد جعفری (طراح صحنه و لباس)، شهرام خلج (طراح چهرهپردازی) و ایمان کرمیان (جلوههای ویژه میدانی) اشاره کرد. علیرضا قربانی نیز خوانندگی ترانه این فیلم با شعری از روزبه بمانی را بر عهده داشته است.
مطالب مرتبط
جزئیات تولید و پخش
فیلم «درخت گردو» محصول سال ۱۳۹۸ سینمای ایران است. این فیلم برای اولین بار در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۹۸ در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. اکران عمومی آن در سینماها از چهارشنبه سوم شهریور ۱۴۰۰ آغاز شد. همچنین اکران آنلاین فیلم در تاریخ ۵ فروردین ۱۴۰۱ صورت گرفت. شرکت فیلمیران و تلوبیون پلاس به عنوان توزیعکنندگان این اثر معرفی شدهاند.
مدت زمان فیلم ۱۰۵ دقیقه است. زبانهای مورد استفاده در فیلم شامل فارسی، کردی، ترکی و انگلیسی هستند. فروش گیشه فیلم بالغ بر ۳,۵۹۳,۷۲۶,۴۵۰ تومان گزارش شده است. محل فیلمبرداری این اثر در روستاهای غرب کشور و با الهام از ماجرای بمباران شیمیایی سردشت است. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد فیلم، استفاده از ساختارهای مختلف برای فیلمبرداری در سه دهه متفاوت است؛ مهدویان برای دهه ۶۰ از فرمت ۱۶ میلیمتری، برای دهه ۸۰ از فرمت ۳۵ میلیمتری و برای دهه ۹۰ از دوربین دیجیتال استفاده کرده است.
نکات کلیدی و تحلیل بیطرفانه
«درخت گردو» در ژانر جنگی و درام قرار میگیرد و به عنوان یکی از تأثیرگذارترین آثار سینمای ایران در این ژانر شناخته میشود. تم داستانی فیلم، رنج مردم کُرد در پی بمباران شیمیایی سردشت و مبارزه یک پدر برای نجات خانوادهاش است. این فیلم تصویری تلخ و در عین حال انسانی از تبعات جنگ شیمیایی ارائه میدهد و به مفهوم فداکاری، شجاعت و خانوادهدوستی میپردازد.
سبک کارگردانی محمدحسین مهدویان در این فیلم، تلفیقی هنرمندانه از روایت مستندگونه با فضاسازی احساسی است. او همچون آثار قبلیاش، فرم روایی مستندگونه خود را در این اثر نیز حفظ کرده است. این شیوه، نشان از جسارت و شناخت او در بهکارگیری این لحن از روایت دارد. مهدویان در این فیلم ثابت کرد که کارکرد درام را بهخوبی میشناسد و میتواند احساس مخاطب را برانگیزد. برخی منتقدان معتقدند که مهدویان در «درخت گردو» آشکارا سعی کرده ایدئولوژی سیاسیاش را کنار بگذارد و جهانی سراسر دراماتیک خلق کند که وجه انسانی آن با بیننده ارتباط برقرار میکند و در این راه موفق نیز بوده است.
یکی از برجستهترین نقاط قوت فیلم، بازی بینظیر پیمان معادی در نقش قادر مولانپور است. او با گریم سنگین و با وجود صحبت با گویشی متفاوت، بازی درخشانی ارائه میدهد و با نگاهش قادر را زنده میکند. زبان بدن و بیان احساسی او باعث شده که شخصیت «قادر» به یکی از ماندگارترین کاراکترهای سینمای ایران تبدیل شود. در مقابل، برخی منتقدان بازی مهران مدیری در نقش «احمد» را ناامیدکننده دانستهاند و معتقدند که او نتوانسته در فضای جدی و تراژیک فیلم جایگاه خود را پیدا کند. با این حال، بازی کوتاه اما عمیق مینو شریفی در نقش «مریم» و نقشآفرینی تاثیرگذار شخصیت «مالمال» (فرزند قادر) بر شدت احساسات فیلم افزوده است.
موسیقی متن فیلم، ساخته حبیب خزاییفر، یکی دیگر از نقاط قوت اثر است. آهنگهای ملایم و غمانگیز، با فضای سرد و خاکستری فیلم هماهنگ شده و حس اندوه و استیصال را به خوبی منتقل میکند. ترانه علیرضا قربانی با شعری از روزبه بمانی، بر شدت فضای حزنانگیز فیلم افزوده و به صحنههای عاطفی عمق بیشتری بخشیده است. حضور پررنگ هادی بهروز به عنوان مدیر فیلمبرداری نیز در این فیلم به چشم میآید و ترکیب تبحر و خلاقیت او در ایجاد لحن مورد نظر کارگردان و کمک به فضاسازی بیشتر، تاثیر فراوانی داشته است.
فیلمنامه فیلم، هرچند بر پایه یک داستان واقعی نوشته شده، اما در برخی بخشها از انسجام کافی برخوردار نیست. روایت در سه بازه زمانی متفاوت به شکلی هوشمندانه به هم پیوند خورده، اما در برخی صحنهها، این پرشهای زمانی باعث قطع ریتم داستان شده است. نمایش بمباران شیمیایی و پیامدهای آن با جزئیات تکاندهندهای به تصویر کشیده شده، اما پس از وقوع فاجعه، فیلم دچار افت روایت میشود و تا بازگشت به دادگاه لاهه، ریتم کند و کشدار به نظر میرسد. برخی منتقدان نیز معتقدند که دراماتیزه کردن یک رویداد تاریخی در این فیلم وجود ندارد و تنها احساسات مخاطب را نشانه رفته است.
«درخت گردو» در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر در ۱۱ رشته نامزد شد و توانست سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی برای محمدحسین مهدویان و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد برای پیمان معادی را از آن خود کند. مینو شریفی نیز نامزد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن گردید. این فیلم همچنین جوایز بینالمللی متعددی کسب کرده است؛ از جمله جایزه بهترین فیلم و کارگردانی بخش ویژه جشنواره بینالمللی فیلمهای آسیایی بارسلون در سال ۲۰۲۱ و جایزه بهترین فیلم بلند داستانی از جشنواره بایکال روسیه در سال ۲۰۲۱. «درخت گردو» به همراه «خورشید» و «یلدا» یکی از سه نامزد برای معرفی به عنوان نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۱ بود.
